Eit lite gardsbruk i Engesetdal i Skodje nær Ålesund. Familia flytta til Møre i august 1980. Gjerdehold, marker, fjøs og hus var alt i svært dårleg forfatning i forhold til det som var ønskeleg om ein skulle leve der og drive garden. Sjå utviklinga fram til korleis det ser ut i dag.
Vi bur på eit lite gardsbruk i Engesetdal i Skodje nær Ålesund. Familia består av :
Lars-Olav, Sigbjørn og Kristin og Harald.
Halvor var eldste guten, men døde desverre 19. mars
2005, 31 år gammel. Sigbjørn er no busett med familien sin i Bærum.
Lars-Olav studerer i Trondheim.
Grasdal familia flytta til Møre i august 1980. Vi flytta til eit nedlagt
bruk der det ikkje hadde budd folk på lenge, og sjølve garden var ikkje
dreven dei siste 20 åra. Då flyttebilen kom, viste det seg at der heller
ikkje var brukbar veg heilt fram, alt måtte berast dei siste 150
meterane.
Det viste seg etterkvart at optimismen kanskje var vel stor då vi
kjøpte bruket. Det meste bar preg av tidens tann og at det var lenge
sidan det hadde vore noko vedlikehald på garden. Gjerdehold, marker,
fjøs og hus var alt i svært dårleg forfatning i forhold til det som var
ønskeleg om ein skulle leve der og drive garden.
Kristin er ein ekte "skøyebygdar". Ho har levd det meste av livet sitt her, først barndommen og sidan åra etter 1980. Interesse for alt som har med landbruk å gjere alt frå barndommen.
Sigbjørn: Født på Nordfjordeid i 1975. Flytta til Balsfjord tre år gamal og til Skodje i 1980. I både barndom og oppvekst ein sers aktiv kar som betrakta ei hindring som ei utfordring. Alt vart prøvd og det meste gjekk bra. Prøvde seg på trålfiske før han valde militæret og fann sin plass der. No er han fast tilsett i kystvakta og busett i Bærum med familie.
Lars-Olav - ekte "skøyebygdar" født 1989 og oppvaksen på Skodje. Lesing har alltid vore ein utprega aktivitet, og han fekk tidleg sterk interesse for engelske bøker. Data og friluftsaktiviteter har har dei siste åra vore sterke interesser. Studerer no datafag i Trondheim.
Lammeribbe eller pinnekjøt:
Dersom
sida ikkje er delt opp i serveringsstykker må du skjere opp kjøtet
mellom ribbene. Kjøtet må så leggast i vatn over natta, enkelte
foretrekk eit døgn.
Ta ein stor
kasserolle og legg bjørkepinnar på kryss og tvers i botn. Hvis du ikkje
har bjørkepinnar kan du bruke ei rist eller ringar frå Norgesglas.
Fyll kokande vatn i
panna. Vatnet skal ikkje nå opp i kjøtet. Pass på og fyll på meir vatn
når det har dampa ei stund. La ribbene dampe i 3 til 4 timer.
Serverast med poteter og kålrotstappe.
Variasjon:
/ Vatn ut. Legg kjøtet
på rist. Damp i 1 time og ta det opp. Smelt talg eller smør i ei gryte.
Legg i kjøtstykka og strø på sukker. Steik kjøtet på begge sider og spe
med fløyte. La kjøtet surre til det er mørt.
/ eller
Damp i 2 ½ time eller til kjøtet losnar frå beinet. Ta opp kjøtet og legg det i langpanna. Steik det ved høg varme i 10 minutt.
Kålrotstappe:
Del kålrota i
terningar før koking, då er den lettare å mose. Mos kålrota og ta i
meierismør, 100 g smør til ei stor kålrot. Spe med mjølk. Frå gammalt av
er det kålrotstappe som er mest vanleg å servere til juleribba, seinare
har det blitt vanleg å bruke surkål.
Somme bruker gulrot, blaute lefser eller skjerpa flatbrød til.
Andre bruker sursøt løksaus til ribbene og andre lys, jamna saus av krafta.
Som saus kan ein også bruke sjyen som blir i kasserollen etter dampinga.
Fersk lammerull:
Denne er laga av tynnsider frå lam. Rullen er krydra med salt og peppar.
Ta den opp frå frysaren dagen før og tin den i kjøleskapet.
Kok i salta vatn, det skal ikkje fosskoke, berre syde. Koketid ca 1 ½ time.
Legg press på og lat den stå til den er kald. Hvis du ikkje presser blir påleggskivene runde.
Mange brukar denne
lammerullen som middagsmat. Då steiker ein den i omnen som steik. Sidan
den er krydra, treng du til vanleg ikkje å krydre den meir som
middagsmat, men dette er som kjent avhengig av smaken til den enkelte.
Lammekotelettar:
Vi lagar
lammekotelettar av god kvalitet ved å sortere ut berre dei aller beste
kjøtstykka når vi sager opp ryggen. Dette er stykker som har eit
godt kjøtlag over ryggbeinet og eit lyst fettlag ytterst. Kotelettane
skal også vere fint saga, passeleg tjukke og jamne. Dei vert så pakka på
brett og vakumert før frysing.
Grytekjøt / fårikålkjøt:
Dette er i hovedsak
stykker frå nakke, tildels fine nakkekoteletter. Der er også nokre
kjøtstykke frå ryggen som ikkje held mål til dei finaste
lammekotelettane og vert pakka og selt som grytekjøt til ein langt
lavare pris. Ein vil difor her kunne finne gode kotelettar som kanskje
er litt ujamt skore eller som har litt mindre kjøtfylde enn
lammekotelettane.
Kokemør:
Kokemøren er laga av
kjøt frå bogane og litt spekk frå svin for at pølsene skal få rette
konsistensen. Vi kverner og elter kjøtet så saman og set til salt og
peppar. Etter dette vert massa pressa inn i tarmar som vert knytt føre i
høvelege lengder. Pølsene vert så hengde opp natta over, før dei
vert vakumpakka og frosne ned.
Tørrmør:
Om tida vår strekk
til, vert det også produsert noko tørrmør som kan brukast til pålegg
eller som ”snacks”. Dette vert produsert om lag på same måten som
kokemør, men litt annleis krydra og vi bruker litt tynnare tarmar slik
at den skal tørke betre. Dette vert så hengt til tørking om lag 6 veker
før det er ferdig. Når møren er skikkeleg tørr, skal ein høyre eit
tydeleg knekk om ein bryt av eit stykke.
Husk: I godt lag er det best med naturleg mat! God appetitt!
Vi har avslutta kjøttsalg, men har framleis fine lammeskinn til salgs!
( Vi har avslutta kjøttsalg, men har framleis fine lammeskinn til salgs! )
Spekekjøt har i uminnelege tider vore vanleg kost på vestlandet. Før vart det nytta som kvardagsmat, medan det no helst vert nytta som festmat med ”noko attåt”. Spekekjøtet du no har kjøpt er annleis enn det du er van med av fleire årsaker. For det første er dette laga av spælsaulam, men det er også salta mindre enn vanleg og det er tørka naturleg ute under tak. Sterk salting fører til at kjøtet vert svært tørt og saltet legg seg ofte som eit kvitt lag utvendig på kjøtet. Kjøtet her er difor mykje meir saftig og smakfullt enn det du til vanleg får kjøpt i butikkane. Spekekjøtet er eit lår (altså ein bakfot) Bogane, framføtene til lamma, er også gode som spekekjøt. Desse er tynnare og tørker såleis før, men har også litt mindre kjøt i høve til vekta. Prisen er difor lavare enn for eit lår.
Bogane er best tidleg i sesongen, når ein kjem ut på våren vert desse gjerne noko tørre. Alle våre lam vert slakta på godkjent Gilde (Nortura) slakteri. Det heng så til mørning nokre dager før vi tørrsaltar det 6-8 dagar etter storleiken. Etter eit par dagar vert det trekt ut så mykje væske av kjøtet, at låret ligg i lake.
Før vi henger opp låretvert det utvatna ei lita stund under rennande vatn. Tørkinga føregår i eit uthus tilpassa bruken på garden vår. I periodar med høg luftråme må vi blåse ekstra luft gjennom rommet. Etter omlag 6-7 veker er låret tørt nok, og altså ferdig. Dei låra som ikkje skal seljast straks, vert då innpakka og frosne ned for at dei skal halde seg og ikkje tørke meir.
Spekekjøt smaker best om du skjer det opp i tynne skiver. Dette gjer du lettast om du skjer ut så store stykker som råd av låret, og så skjer dei stykka opp i skiver etterpå med kniv eller oppskjersmaskin. Vil du at gjestane dine skal forsyne seg mykje av det, må du skjere det opp på førehand slik at dei slepp å skjere sjølve.
Vi vil anbefale at du prøver varme poteter til dette spekekjøtet neste gong du får uventa gjester. Med eit glas øl til i tillegg, burde kvelden vere berga! Enklare servering finn du knapt, sjølv om låret var frose når gjestane kom, vil det vere klar til bruk etter eit par timar. Elles har vi sjølve god erfaring med å servere graut på laurdager med spekekjøt attåt. Dette er ein middag som vår familie set stor pris på. Til vanleg nyttar vi risengrynsgraut, men enkelte gonger varierer vi med rømmegraut.
Oppbevaring av spekekjøt
Husk at all spekemat skal oppbevarast tørt, mørkt og kaldt! Legg det gjerne i frysaren om du ikkje skal bruke det straks. Dersom kjøtet skal vere framme, i kjøleskap eller henge t.d. på kjøkenet, må ein ta av emballasjen så det ikkje myglar. Kjøt som heng i varmen nokre dagar vil få ein spesiell smak som nokre, men ikkje alle, likar.
